Էթիոլոգիան և պաթոգենեզը։ Հիվանդության հիմնական պատճառը շարունակում են համարել A խմբի Bհեմոլիտիկ ստրեպտոկոկը։ Ռևմատիզմի ձգձգվող և անընդմեջ կրկնվող ընթացքի դեպքում հիվանդության կապը ստրեպտոկոկի հետ ոչ միշտ է հնարավոր հաստատել։ Բացի առաջնային վարակային ազդակից, հիվանդության զարգացման գործում կարևոր դեր ունեն իմունոգենեզի և օրգանահյուսվածքային ռեակտիվականության զգալի խանգարումները։ Այդ տեսակետից մեծ դեր է տրվում աուտոալերգիային։ Ենթադրվում է, որ սկզբնական շրջանում զգայունացնող գործոնները կարող են առաջացնել սրտի ալերգիկ բորբոքում, իսկ հետագայում նրա բաղադրամասերի հակածնային հատկությունների փոփոխման շնորհիվ, վերածվել ինքնահակածինների և առաջացնել աուտոիմուն պրոցեսներ։ Այդ է վկայում նաև ռևմատիզմով հիվանդների արյան շիճուկում սրտային հյուսվածքի նկատմամբ ազատ շրջանառվող աուտոհակամարմինների առկայությունը։ Աուտոիմուն պրոցեսների զարգացման առումով հարցադրվում է նաև անհատական ձեռքբերովի կամ ժառանգված նախահակման հնարավորությունը, որը նպաստում է հիվանդության առաջացմանը։ Մեծ նշանակություն է տրվում ժառանգական գործոններին։ Չնայած իմունիտետի և ներքին միջավայրի հոմեոստազի ժառանգական մեխանիզմները դեռևս գտնվում են հետազոտման ընթացքում, այնուհանդերձ, ռևմատիզմը կարելի է դասել ժառանգական նախահակում ունեցող հիվանդությունների շարքին։ Չի կորցրել իր նշանակությունը և ռևմատիզմի ախտածագման այն սխեման, որը ժամանակին մշակել և առաջարկել է Ա.Ի. Նեստերովը։ Ստրեպտոկոկային վարակի նկատմամբ օրգանիզմի պաշտպանողական ռեակցիաների թուլության պատճառով (ժառանգականորեն պայ-մանավորված կամ ձեռքբերովի) ստրեպտոկոկի հանդեպ իմունիտետ չի զարգանում։ Առաջանում է օրգանիզմի գերզգայուն վիճակ, շարակցական հյուսվածքի, առաջին հերթին՝ սրտի և անոթների, ալերգիկ գերակտիվ ռեակցիա։ Գոյանում են ինքնահակածիններ և ինքնահակամարմիններ, որոնք ազդում են օրգանիզմի հյուսվածքների վրա և առաջացնում շարակցական հյուսվածքի կազմալուծում։ Այսպիսով, ռևմատիզմի զարգացման համար, բացի առաջնային վարակային գործոնից, անհրաժեշտ են իմունոգենեզի և օրգանահյուսվածքային ռեակտիվականության զգալի խանգարումներ, որոնք առաջնակարգ դեր են խաղում հիվանդության ծագման մեջ։

Ռևմատիզմի ժամանակ համակարգային բորբոքական պրոցեսը հյուսվածաբանորեն արտահայտվում է շարակցական հյուսվածքի բնորոշ փուլային փոփոխություններով (մուկոիդ ուոճեցում, ֆիբրինոիդ փոփոխություններ, ֆիբրինոիդ նեկրոզ) և բջջային ռեակցիաներով (լիմֆոցիտային և պլազմոցիտային ներսփռանքներ, Աշոֆ-Տալալաևի գրանուլոմաների առաջացում)։ Նշված բջջային ռեակցիաները տվյալ հիվանդության դեպքում գնահատվում են որպես ալերգիայի հյուսվածքաբանական արտացոլում։

Կլինիկան։ Հիվանդությունը մեծ մասամբ սկսվում է կրած ստրեպտոկոկային (անգինա, քութեշ) կամ այլ վարակային հիվանդություններից 10-14 օր հետո։ Ռևմատիզմը կարող է սկսվել ուժեղ մրսածությունից։ Հաճախ հիվանդության ռեցիդիվները զարգանում են միջընթաց հիվանդություններից, վիրահատական միջամտություններից, շիճուկի կամ վակցինայի ներարկումից հետո։ Երեխաների մոտ հիվանդության սկիզբը հաճախ սուր է։ Նկատվում է ջերմության բարձրացում, թուլություն, գլխացավ, քրտնոտություն, ցավեր հոդերում և սրտի շրջանում։ Հիմնական արտահայտություններից է սրտանոթային համակարգի ախտահարումը։

Ռևմատիկ միոկարդիտի կլինիկան կախված է սրտամկանի ախտահարման պրոցեսի տարածվածությունից։

Միոկարդիտի թեթև ձևերը հաճախ չեն ախտորոշվում, իսկ հիվանդները դիտվում են որպես «ոչ ակնհայտ սրտային փոփոխություն» ունեցողներ (Ա.Ի. Նեստերով)։

Մանկական տարիքում ավելի հաճախ է հանդիպում դիֆուզ միոկարդիտը, որն արտահայտվում է գունատությամբ, հևոցով, սրտի շրջանում ցավերով կամ անախորժ զգացումով։ Գագաթային հրոցը թուլացած է, պերկուսիայի միջոցով հայտնաբերվում է սրտի սահմանների փոքր լայնացում։ Սրտի տոները հաճախ խլացած են, երբեմն լսվում է «գալոպի» ռիթմ, սրտի գագաթում և V կետում՝ սահմանափակ հաջորդականության նուրբ սիստոլային աղմուկ։ Էլեկտրասրտագրի քննությունը հաճախ հայտնաբերում է նախասիրտ-փորոքային հաղորդչականության դանդաղում (PQ ինտերվալի, երբեմն բլոկադայի հասնող երկարում), էքստրասիստոլային առիթմիա (մեծ մասամբ՝ նախասրտային)։ Դիտվում է նաև դիսոցիացիա՝ ինտերֆերենցիայով, ատամիկների փոփոխություններ, ամպլիտուդայի իջեցում. T ատամիկը դառնում է երկփուլանի կամ բացասական, ST ինտերվալը շեղվում է։ Ծանր դեպքերում կարող է լինել նախասրտերի թրթռում կամ շողացում։

Ռևմատիկ միոկարղիտի ժամանակ զարկերակային արյան ճնշումը հաճախ ցածր է լինում, իսկ երակայինը՝ բարձրացած։ Դա կապված է միոկարդի կծկողական ունակության ընկճման հետ։