Հիշողությունը հոգեկան պրոցեսներից հաջորդն է, որի հիմնական «առաքելությունը» ձեռք բերված փորձը կուտակելու, պահպանելու և վերարտադրելու մեջ է, ինչը հնարավորություն է տալիս անհատին լիարժեք հարմարվել միջավայրում։ Հիշողության հիմնական ֆունկցիաներն են մտապահելը, պահպանելը, վերարտադրելը և մոռանալը։ Հիշողությունը դասակարգվում է հետևյալ կերպ`

1. Ըստ հիշողության ակտիվության (այսինքն, ըստ նրա, թե որն է ավելի ակտիվ) այն բաժանվում է՝

• պատկերային (այսինքն` հիշվումէպատկերը)՝ձայնային, տեսողական, համի, հոտի, տակտիլ,
• շարժողական (մոտոր),
• հուզական (էմոցիոնալ),
• տրամաբանական։

2. Ըստ գործունեության նպատակի՝

• կամային,
• ակամա։

3. Ըստ տևողության՝

• կարճատև,
• երկարատև։

Մտապահման ընթացքում ֆիքսվում և ամրանում է նոր ձեռք բերած փորձը նախկինում ձեռք բերածի հետ։ Հաջորդ քայլը` ֆիքսած փորձի (ինֆորմացիայի) պահպանումն է, ինչը կախված է այդ նոր փորձի նշանակությունից անձի համար։ Այս պրոցեսի հիմքում ընկած է ասոցիացիաների ստեղծումը։ Վերարտադրման ընթացքում տեղի է ունենում երկարատև հիշողության «պահեստներում» կուտակված ինֆորմացիայի ակտուալիզացիան (կարևորումը) և այդ ինֆորմացիայի օգտագործումը։ Այդ ընթացքում էական նշանակություն ունի, այսպես կոչված, ճանաչումը, այսինքն` վերարտադրում կրկնակի ընկալման պայմաններում։

Ներկայումս կարծիք կա, որ հիշողության պրոցեսներում ներգրավված են ոչ միայն անալիզատորի կեղևի համապատասխան կենտրոնները, այլև ոչ սպեցիֆիկ կառույցները՝ հիպոկամպը, մամիլյար մարմինները, թալամուսը (Պեյպեյցի գոտին) և ցանցանման գոյացությունը։

Խորհրդային ականավոր հոգեբան Ա. Լուրիան (1974) նշում էր, որ հիշողությունը ակտիվ մնեստիկ (մտային) գործունեություն է, որն ապահովվում է ուղեղի տարբեր մասերի համալիր և բարդ գործունեության շնորհիվ՝ ճակատային բլթերի «հսկողությամբ»։ Փոխհամագործակցում են հիշողության սպեցիֆիկ և ոչ սպեցիֆիկ «սուբստրատները» խոսքի և մտածողության ուղեղային գոտիների հետ։

Ապացուցված է, որ վաղ մանկական հասակից հիշողության ֆունկցիայի հնարավորություններն աստիճանաբար կատարելագործվում են՝ սկզբում պատկերավոր, իսկ հետագայում` տրամաբանական։ Հասնելով իր հնարավորությունների գագաթնակետին 20-25 տարեկանում, այն մինչև 40-45 տարեկան մնում է նույն մակարդակին, որից հետո աստիճանաբար սկսում է թուլանալ, խաթարվել, հատկապես նոր տեղեկատվություն ձեռք բերելու առումով։

Հիշողության ֆունկցիան կարող է տատանվել որոշակի սահմաններում, զանազան արտաքին ամենօրյա իրադարձությունների ազդեցությամբ՝ անքնությունից, հոգնածությունից, հույզերից, հիվանդությունից։ Ուստի, հիշողության շուրջ գանգատները բավականին հաճախ են հնչում զանազան բժիշկների առանձնասենյակներում։ Հետաքրքիր է նշել նաև, որ մարդիկ հակված են բողոքել հիշողությունից, բայց երբեք՝ խելքից։